default-output-block.skip-main
Indigenous | Te Tiriti o Waitangi

He kaiārahi rangatahi Māori e hora nei i te māramatanga mō Te Tiriti o Waitangi mā runga Paeāhua

Ko Te Matahīapo Safari Hynes e whakamahi ana i te ao pāhopori ki te āta whakamārama ake i te mana o te Te Tiriti o Waitangi e whāia ana e te kāwanatanga te wetewete i ngā ture.

He kaiārahi rangatahi Māori, he kaitotohe i ngā mana Māori hoki e tahuri atu ana ki Paeāhua, kia whānui ake ai tana whakamārama ake i ngā whāinga a te kāwanatanga hōu ki te whakakore i te whai mana o te Te Tiriti o Waitangi i roto i ngā ture.

Ko Te Matahīapo Safari Hynes, nō Rangitāne, Ngāti Kahungunu, kua tautapaina ki ngā whiringa whakamutunga o Ngā Tohu Pou Kōhure o Aotearoa 2024, i te wāhanga o Te Mātātahi o te Tau. I te Mane hoki, i whakapuakitia ko ia te toa o te Gary Ware Legacy AwardAmnesty International Aotearoa New Zealand.

Nōnanahi nei, ka tīmata ia ki te tuku whāataata 1 meneti te roa ki Paeāhua, ki te whakamārama i ngā mahi a te kāwanatanga o nāianei e pā ana ki te Tiriti, i te rerekētanga o Te Tiriti ki te Treaty, i ngā āhuatanga hoki e pā ana ki te tuhinga reo Pākehā o Te Tiriti o Waitangi.

E ai ki a Hynes, ko te kaupapa o ēnei whāataata, he whakaako i ngā Māori kāre pea e mōhio ana ki te tikanga o ngā panonitanga e whāia ana e te kāwanatanga.

“Mehemea he whānui ake, he hōhonu ake te mōhio a te iwi Māori ki ngā whakahaere ki roto i te whare Pāremata, ka nui noa atu ngā pūnga hei whawhai i te Pākehā.”

Hei tāna, “E whakapono ana ki aku kōrero. Mā te whakaako i te iwi whānui ki ngā whakahaere, ka mōhio ake rātou me panoni e tōtika ai ngā whakahaere kia rite Te Tiriti o Waitangi.”

E hia nei ngā mano tāngata kua mātaki i ngā whāataata, ā, kua whakaputa i ō rātou whakaaro ki a ia mō Te Tiriti.

“[E] Mihi ana mō te whakapau kaha i ēnei īmēra. Kua whai whakaaro ahau ki te rapunga i waenga i ēnei rauemi e rua. I mōhio ahau kāore he whakamāoritanga whakapau kaha engari kāore i te whakapau kaha ki te aha te rerekē.”

He nui hoki ka tuku whakawhetai ki a ia i tana āwhina ki te whakamārama i ngā āhuatanga e pā ana ki Te Tiriti.

“Kua noho ahau i Aotearoa mō te 9 marama, ka pānuitia ana e au mō Te Tiriti me tōna whakapau i runga i te Māori mai i tēnei wā.”

E tūmanako ana a Hynes, mā ēnei whāataata ka pai ake te mōhio o ngā tāngata katoa, Māori mai, Pākehā mai, tauiwi mai e noho ana i Aotearoa, ka whai māramatanga ki ngā hua ka puta i raro i Te Tiriti o Waitangi.

“Mehemea e mōhio pai ana te tangata e noho mai nei ki ēnei kaupapa, ki ēnei whakaaro, kua tutuki ngā mahi.

Nō te mea, mā te pērā e hua mai i tētahi whenua. Mā te pērā, e panoni ai ngā whakahaere o tēnei whenua.”