default-output-block.skip-main
National | Pēpi

Kei te whakarauora i ngā tikanga whakawhānau pēpi kia Māori ai

Nō te Tamatea-āio o Whitiānaunau whānau mai ai te pōtiki ō Te Ana Stephens rāua ko Te Wehi Wright ki te ao marama, ōtira ki tōna ao Māori motuhake.

Nā Te Ana i whakatau mō tōna whānau, he tika te para i tēnei ara hei whakarauora, hei whakamāori anō i ngā āhuatanga o te whakawhānau pēpi.

Mō te whānau Stephens/Wright, ko te whakamāori kē i te katoa o ngā āhuatanga pēnei i te hapū o te wāhine, ehara i te mea ka whai tikanga Māori ki ngā āhuatanga pākehā noa iho. Ko te whainga o ēnei Mātua kia noho mātāmua kē ko te ao Māori i ōna kawenga.

E ai ki a Te Ana, “I whaia tēnei ara hei whakarauora anō i ētahi o ngā tikanga whakawhānau tamariki kāore anō kia whakamahia e mātou, ka tahi. Ka rua, he whakahoki mai anō i tētahi āhuatanga e kite ai ā māua tamariki, otirā ō māua whānau i te whakarauoratanga o ēnei tikanga ki roto tonu i tō mātou whānau, me te aha – he whakaū hoki i te whakapono, ka taea, ka āhei anō hoki e mātou ēnei tikanga te kawe i te ao hurihuri nei.”

Kia whakatutuki e Te Ana rāua ko Te Wehi i ēnei mahi whakarauora tikanga mō te whakawhānau pēpi, i pānui, i ako, i hui, i wānanga, i pātai, i toro atu ki ngā akoranga nō tō Te Wehi tamarikitanga, i whai wāhi atu anō ki ngā wheako o ō rāua hoa i para kē i tēnei huarahi.

“I waimarie māua i te rau ringa, rau whakaaro, rau tāngata anō hoki i tautoko mai i tēnei hiahia ō māua, heoi, i kite, i rongo hoki i te korenga o ētahi (māua hoki) i mōhio me pēhea ētahi o ēnei āhuatanga te whakatinana. Ki reira whai whakaaro ai māua ki te waihanga mai i ā māua anō tikanga hei whakakī i ngā puare mātauranga kāore i tino kapi i ā māua mahi rangahau,” hei tā Te Wehi.

I whirinaki atu e te whānau Stephens/Wright ki ētahi o ngā ahutanga mō te whakarauora tikanga i āhua māmā tonu te kapo atu, te hanga, te whakatinana anō hoki.

  • Te wānanga mō te whakawhānau tamariki
  • I whiria ko ngā aho muka ki te harakeke hei motu I te iho matua e hono ai te pito
  • I hangaia he ipu whenua ki te uku hei moenga takoto mō te whenua
  • Te wānanga tahi ki ō rāua whanau, kuia, koroua anō hoki mō ngā ingoa
  • I titoa mai he oriori
  • I takina he karakia, he whakapapa, he waiata anō hoki i a Te Ana e kuhu ana ki te whare o Hina
  • Ka utaina katoatia ērā takutaku me ngā tātai whakapapa ki runga i tā rāua tama I te wā I puta ia I te kōpū o tōnā whaea, ki te ao marama.
  • I noho ki te āhurutanga o te kainga, ki ō rāua whanau, me ā rāua tamariki kia Māori ai te taiao o tērā āhuatanga

Ko tā Puhi Nuku (Ngāruahine, Ngāti Toa Rangatira), mātānga ki te mahi raranga, mātānga ki te raranga i ngā wahakura, ko ngā tikanga hapūtanga, he tikanga ora.

“Ki te whai tātou a tātou tikanga Māori, kei te hono tātou ki tō tātou whakapapa, Atuatanga.”

He mahi rāranga a ngā tupuna te kete moenga pēpi. He kete whiri te āhua. Ko te wahakura he kete pēpi kua puta i roto i ngā tau toru tekau nei. He rerekē te rāranga o tētehi i tētehi, erangi  kōtahi tāna kaupapa kia tau te moe o pēpi.

“Kua whakarauora tēnei kete moenga nā runga i te tau o te moe o pēpi, me te nui o ngā pēpi e mate ana i a rātou e moe ana, ko SUDI’s te ingoa. I mate pēnei mai i tētehi o ōku mokopuna, me te pōuritanga ki tōku whānau.  Nā, i tahuri mātou ki tēnei kaupapa, te rāranga wahakura mō ngā pēpi ka whānau mai ki te ao.  Ko te wahakura ka tiaki āhuru te moe o pēpi, “ ko tā Puhi.

I pau te 7 tau nō te hapūtanga tuatahi ō Te Ana, me te aha, i kaha rūmakina kē ia ki tōna ara whakarauora reo, ahurea anō hoki nō reira i pupū ake te whakapono ki roto anō i a ia ki tōna rite ki tēnei āhuatanga.

“Nā ēnei āhuatanga katoa I pai ai taku kuhu atu ki aku mahi ā-tinana, ā-hinengaro, ā-wairua hoki. Me te aha, i ruku atu ki te ngākau rite, ngākau hikaka, ngākau mauri tau. I rongo hoki au i te maruwehi me te tānga manawa i taku kite atu ki aku tamariki e pōhiri ana i tā rāua teina, tungāne hoki ki te ao, me te mōhio, ka māori noa ēnei āhuatanga ki a rātou, haere ake nei,” hei tā Te Ana anō.

Kei te kimi, kei te whakawhanake, kei te wānanga tonu hoki te whānau Stephens/Wright i ēnei āhuatanga kia pai ake ai te whāngaihia o ēnei kōrero ki te hunga Māori e hiahia ana, me te manako ia ka kaha kitea ēnei āhuatanga ki roto tonu i ngā kainga, i ngā rohe, i ngā takiwā, puta noa ki ngā tikanga tonu o ērā wāhi.

Public Interest Journalism