default-output-block.skip-main
Indigenous | Taranaki Maunga

Kua hoki te mana o Taranaki maunga ki ōna uri

Nā Phoenix Manley-Green, Raurukitahi Mane-Wheoki | Te Ia Ka Oho.

Kua roa kē te tautohetohe o ngā uri o Taranaki maunga ki a whakahokia mai i tōna mana e te karauna, ā, i te rā nei ka waitohua tētāhi whakaaetanga e te karauna me ngā iwi o te maunga.

"I tēnei ata kei te tino harikoa nā te mea kua ea ngā whakaaro ō rātou mā,’ hei tā Ngaraina Brooks, kuia o Ngāruahinerangi.

“Āe, ko tēnei te timatanga ki te whakahokia mai tūturu ki a mātou,” hei tāna.

Tae atu ana te tini o ngā uri o Taranaki me te Minita mō ngā take Tiriti o Waitangi a Andrew Little me tana kāhui ki Aotearoa Pā, i te tonga o Taranaki, ka riro mā te iwi manawhenua o Ngāruahine te kawenga nui ki te manaaki i te kaupapa.

Tokowaru ngā iwi o Taranaki ka waitohua i te whakaaetanga, ā, ko Ngāti Tama, rātou ko Ngāti Mutunga, ko Taranaki Iwi, ko Te Āti Awa, ko Ngāti Maru, ko Ngāruahine, ko Ngāti Ruanui, ko Ngaa Rauru Kiitahi. Ko ngā māngai o ngā iwi te hunga i whiriwhiri i te roanga atu o ngā kōrero mō te whakaaetanga.

Hei tā Mike Neho o Ngā Rauru Kītahi, kua tae mai te wā kia uru atu ko ngā uri tonu o te tupuna maunga kia whai wāhi atu ki ngā whakahaeretanga.

Hei tāna anō, “kia tutuki pai te hiahia o Maunga Taranaki, ka taea a Taranaki tōnā maunga te tiaki mā ngā uri whakatipu.”

Kua tapaina te Whakaaetanga Puretumu Ngātahi e ngā iwi ki 'Te Ruruku Pūtakerongo', hei whakaata i te takune o te whakataunga, arā 'he ruruku kia tōia mai te aumārire, te whārite rānei'.

"E waingōhia ana ahau kia noho mai ki tēnei huinga whakahirahira, ehara i te mea mō te Karauna anake, engari kē ia ka whai tikanga mō ngā iwi e waru o Taranaki kia whakaae rawa ake ki tō rātou maunga i te ture hei tangata, hei tupuna, ā, hei maunga mataora tē taea te whakawehe i a ia," hei tā Minita Andrew Little.

"Pērā i te āhuatanga i a Te Urewera, i a Te Awa Tupua o Whanganui hoki, ka whakatūria tētahi hinonga māngai ki te mahi hei kanohi, hei reo mō Te Kāhui Tupua," hei tā Minita Little anō.

Ko tētahi o ngā nawe o ngā iwi ko te karauna anake i te whakahaere i ngā kaupapa e pā ana ki te Maunga Tupua nei.

"Tōna tohe, nō te muru kua murua tō tātou tauheke, ko tō tātou tirohanga mō te āpōpō kia whakatika i te mahi a te karauna, ā, ko te muru tonu te pēhitanga, te maemaetanga ki roto i a tātou,” hei tā Wharewano Wano, o Taranaki Iwi.

“E tangi ana te ngākau kua toru tekau tau, e hīkoi i tēnei hīkoi katahi nei ka tangi nei mō ngā tauheke, ruruhi, kuia kua mate ki roto i tērā 30 tau tainoa mai ko tātou tonu ko tō reanga ō rātou tumanakotanga i ōna wā kei te tutuki tonu, engari ko te kaupapa tonu kei mua i a tātou."

Ka pōti Ngā Iwi o Taranaki kia whakapūmau i te Whakaaetanga Puretumu Ngātahi mō Taranaki Maunga ā roto i ngā marama e heke mai nei.