Ka kore e mukua te ingoa o Wairaka i te hītori mō Tāmaki

Ka werohia e Pouroto Ngaropo te kotahitanga o te Tūpuna Maunga Authority. Pūtake - Kōnae.

Kei te puku o te wheke te rōpū o Te Kaunihera o Tāmaki Makaurau nō rātou te mana whakahaere i runga i ngā maunga puia o Tāmaki. Ko te take i tēnei wā, ko te whakapae e mea ana, ko te ingoa o Wairaka ki roto o Tāmaki Makaurau, ehara nō te tipuna rongonui o Mataatua, engari nō te tūrehu kē.

Kua hui ngātahi ngā kaiporotēhi nō Ōwairaka, rātou ko te pou kōrero nō Mataatua, ko Pouroto Ngaropo ki te Tūpuna Maunga Authority hei hohou i te rongo.

Ko Pouroto Ngaropo (mau korowai) rātou ko te rōpū Honour the Maunga ka hui. Pūtake - Kōnae.

Ko tā Ngaropo kōrero ki Te Ao Māori, i rongohia ake, ka mukua te hītori o Mataatua waka i ngā kōrero tuku iho mō te rohe o Tāmaki. Heoi, kua whakapūmautia kētia e Paul Majury, te mana o te ingoa o Wairaka ki runga i te maunga. 

E whakahē ana a Majurey i ngā whakapae e whiua ana mō te tipuna kuia o Mataatua me tana kī ake, kaare he pono o ngā whakapae. 

Whai muri i te hui i te ata nei, i mauritau ai a Ngaropo, ka taea e Mataatua waka te whiriwhiri huarahi whakamua. Heoi, e mārama ana ia, he rerekē ngā whakaaro o ētahi o ngā iwi o Tāmaki kei roto i te ohu Maunga Authority.

Maunga sign. Source - File

E whakapūmautia ana te ingoa o Wairaka ki tēnei rohe i te puku o Tāmaki Makaurau, kua titia ki ngā kura, whare wānanga, rohe pōti anō hoki. Arā hoki ngā ingoa o Mataatua waka huri i te rohe, ko Ngātiawa i Maungakiekie, ko Toroa Terrace, ko Ōwairaka Avenue hoki i Ōwairaka.

Ko Ngāti Whātua Ōrākei tētahi o ngā iwi mana whenua 13 kei roto i te Tūpuna Maunga Authority, ā he rerekē ā rātou kōrero mō Wairaka.

E whakapono ana rātou, he patupaiarehe kē a Wairaka i noho ki te tihi o te maunga i ngā wā o mua. 

Arā hoki te whakahē a te Pou Kōrero Tuku Iho, a Pita Tūrei e mea ana, ehara nō te tipuna o Mataatua, nō te tūrehu o Ngāti Whātua rānei te ingoa o Wairaka. Hei tāna, kaare he kōrero tuku iho e whakamana ana i ngā kōrero a Mataatua, a Ngāti Whātua Ōrākei rānei, engari i hē nā ngā tuhinga kōrero a te Pākeha, nā George Graham.

Ko te whakapae a Tūrei, ko Ōwairaka, he whakarāpopototanga o Te Wai o Rakataura, i mōhiotia ai, ko Hape hoki, he tipuna o Te Kawerau a Maki, o Kāwharu anō hoki. 

I te whakarite a Turei ki te whakaputa kōrero mō tōna tipuna i tētahi hīkoi, engari i aukatia e te Tūpuna Maunga Authority i tēnei wiki. Pōkīkī ana ia i te aukatinga rā. E ai ki a Turei, ko te mana o Rakataura, "kaare i tua atu".

I tīmata tēnei raru i te tau ki muri i te nōhanga porotēhi a te hunga noho kāinga ki Ōwairaka ki runga i te maunga. I whakatū hōpuni ngā kaitotohe ki te tihi o te maunga ki te aukati i te Tūpuna Maunga Authority me tāna tua i ngā rākau pākeha e 345, kia whakatōkia kētia, ko te 13,000 tipu Māori.

He māngai nō te rōpū tiaki rākau pākeha i Ōwairaka, ko Honour the Maunga tō rātou ingoa, i kī atu ki Te Ao Māori, he arotakenga ā ture kua tonohia atu ki Te Kōti Teitei. Ka whakawāngia e te Kōti tēnei take hei te Poutūterangi, ā ka whakaputaina tā rātou tirohanga mō te āhua i aro hāngai atu ai te Kaunihera o Tāmaki ki te tukanga e tika ana.

E ai ki a Ngaropo, ko ngā mahinga whakapai i ngā maunga, he mahi ārai i ngā whāinga a te rōpū ki te muku i te ingoa o Wairaka i te maunga. He whāinga e ai ki te ohu, kaare e pono ana.

E haere tonu ana te mahi whakapai maunga a te ohu. Ko te whakamārama a Majurey, kua puta kē te tautoko a te mana whakahaere o Ngāti Awa ki ngā mahi a te ohu.

Ka whakapūmau tonu a Majurey i te kōrero, ko te whakatau hei whakapai i ngā maunga, i whakatauria e ngā iwi 13 e whakakanohitia ana i roto i te ohu. Tuia atu, hei tāna ko taua mana whakahaere anō hoki o Ngāti Awa kei te tautoko i ngā tāngata whenua ki te whiriwhiri whakataunga e tika ana mā ō rātou taonga.