Heoi anō, i a rātau ngā kaiako kura ā rohe o te motu e porotū ana, ki tētahi kura kaupapa he rite tonu te mahi. I tae atu a Te Kāea ki Te Kura Kaupapa Māori o Ngā Uri ā Māui, kia rongo i ā rātau nā mahi i tua atu i te akomanga.
He tauira a Emma Te Rangi Haami-Jones (Te Aitanga a Māhaki, Te Whānau-ā-Apanui) ki te TKKM o Ngā Uri a Māui, hei tāna, “Ko te whai haere i ngā tapuwae o Paikea otirā ki te whakarongo ki ngā pūrākau e pā ana ki a ia.”
He kaiako a Rongomai Smith (Taranaki, Ngāti Tahu, Te Whānau-ā-Apanui) ki TKKM o Ngā Uri a Māui, ko tāna, “E ai ki te kōrero nō reira hoki a Paikea, i whakarērea atu ai a Te Hauwhakarongorongo-i-Te-Kapua e Paikea i te whenua o Mauke, heke iho mai Whāngārā Mai Tawhiti.”
Nō nā tata tonu nei rātau i Rarotonga, i tētahi haerenga e tūhonotia ai ngā ahurea. Hei tā Rongomai Smith, he take nui te kawe atu i te tauira ki tua atu o te akomanga.
“Kia kite o tātau tauira i te hiranga o tō rātau ahurea o tō rātau iwi, kia tāea te whakataurite, kia tāea hoki te arotake,” te kī a Smith.
Kei te kitea ngā hua, arā ko tā Whaanga-Gilbert, “Te kite i tā mātau waimarie i te kura nei, me te maha o ā mātau rauemi, ā mātau rawa.”
I tae atu Ngā Uri a Māui ki te ahurei o Maeva Nui ki Rarotonga, he hui e whakanui ana i te mana motuhake o ngā moutere ki ngā taonga tuku iho arā ngā mahi a Toi, ā Rēhia, a Tāne Rore me ngā kai o te whenua anō hoki. Ka mutu, hei tā Smith ko te reo tērā e tūhono ana i ngā tātai whakapapa.
“Ētahi o ngā kupu, e rua e rua, ētahi o ngā kupu ka taka pea te 'h', ka huri te 'w' ki te 'v', ērā momo āhuatanga, nā reira he tino pai kia rongo i ērā oritenga otirā i ērā whakapapa.”
Mīharo katoa ana rātau ngā tauira ki tā te tangata whenua ū ki tō rātau reo ake, ahakoa ki tūmataiti, ki tūmatawhānui rānei.
Ko tā Whaanga-Gilbert, “I kōrero rātau i te reo o Rarotonga, koira pea tētahi mea me ngana tāua te Māori ki te whakatutuki pea.”
Hei tā Haami-Jones, “Ko tāku, he whakaako i ngā kōrero ki ngā uri e heke mai ana, ki ngā taina o te kura, otirā ki ngā tāngata kāre i te mōhio ki ngā kōrero e pā ana ki a Paikea.”
Hei tā ngā uri nei a Māui a Paikea, ka ū tonu ngā whakaakoranga nei ki roto i o rātau whatumanawa, haere ake nei.
