Ko Te Taumata 2020, he wānanga hei whakaora, hei whakakaha ake i te mita o Ngāpuhi. I te wānanga tuarua, 140 tāngata i rēhita i tā rātou pīkoko ki te ako, ki te ū ki ngā mahi. Ko te whāinga matua ia, he taunaki ā ahurea nei i ngā uri o Ngāpuhi.
E ai ki te mumu reo o Ngāpuhi, ki a Quinton Hita, “Ka nui taku kūare me pēhea e ora mai anō te reo ake, te mita ake o te kāinga nei. Nō reira i roto i tērā kūaretanga, ko te mea nui kia kaha tātou i a tātou.”
Ko te āpitinga kōrero a te māngai nui o Ngāpuhi, a Julian Wilcox, “E manawa kuaka ana tēnei iwi, e haere mai ana ētahi nō tawhiti, e haere mai ana ētahi tata engari haere mai ana i runga anō i te mahara, ehara tēnei huarahi i te huarahi māmā, ehara tēnei rerenga i te rerenga poto."
Hei tā ēnei kawau mārō o te reo o Ngāpuhi, ko ngā painga o te noho ngātahi pēnei, he ōrite ngā akoranga, engari ahakoa te rerekē pea o ngā kōrero, o ngā rautaki, e tuarihia ana ki te katoa hei whakakī i ngā kete mātauranga kia pūhakehake ana.
Ko Aperehana Edwards e koa ana i te manawanui o ngā uri whakatipu.
“Ko ngā tāngata katoa ki roto i ngā karaihe, kei konei katoa ngā tamariki, ngā mokopuna e noho ngātahi ana i roto i te aha? I roto i te aroha ki te reo, nā reira ahau, e hari nei.”
Ko te pou reo o Ngāti Hine, ko Moe Milne hoki e whakapūmau ana i āna whāinga mō te mita o Ngāpuhi, “Ko te puta patere noa mai te reo Māori o te hunga o te kāinga nei."
Heoi, ko te ako i te mita, ko te āhua hoki e whakaputaina ai ia, me tika, ā haere ake nei.
“Kei te āta kitea, ko ētahi o ngā mea e hoehoe nei i tō mātou waka, kua mōhio koe, ka mau roa i a rātou ko te kakau o te hoe. Ka nui ā roto i te kite i tēra āhuaranga i te mea, ko te tūmanako ia ka pērā tonu tō rātou ū pono ki te kaupapa i roto i ngā tau tekau, i roto i ngā tau rua tekau, i roto i ngā tau toru tekau e haere ake nei,” tā Wilcox.
Ko te whakatepe ake a Hita, “Tukuna ihotia ai e ō tāua mātua tūpuna hei rangatiratanga mō tāua e tū rangatira ai, e tū toa ai, e tū motuhake ai tāua i roto i te ao Māori, i roto i te ao whānui, he uri nei tāua nō rātou.”
Ko te wānanga o Te Taumata ka kapi hei te Taite e tū mai nei, erangi kāre e kore, ka koke whakamua tonu te mahi a ēnei pia me ēnei o ngā toki reo Māori o Ngāpuhi.